Wydawca treści
Lasy podkarpackie dziś
Łączna powierzchnia lasów w zasięgu terytorialnym RDLP w Krośnie wynosi 558,7 tys.ha, co daje lesistość na poziomie 39,6%. Jest to druga, spośród 17 dyrekcji lasów państwowych, lesistość w Polsce. W zarządzie nadleśnictw krośnieńskiej dyrekcji pozostaje 401 tys. ha, czyli 72% powierzchni leśnej regionu (Źródło: na podstawie wyników II cyklu Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasów w Polsce, https://www.bdl.lasy.gov.pl).
Efektem prowadzonej od dziesięcioleci gospodarki leśnej jest wyraźny wzrost zasobów drzewnych w podkarpackich lasach - szacuje się je obecnie na 120,8 mln metrów sześciennych. To oznacza, że w ostatnich 10 latach przybyło prawie trzynaście mln m³ drewna na pniu.
W ciągu jednego roku na 1 ha lasu przyrasta około 10 m3, a pozyskuje się w tym samym okresie około 5 m3 na 1 ha. Użytkowanie stanowi około 1,5% przeciętnej rocznie zasobności drzewostanów. Efektem tego jest ciągły wzrost zasobności. (Wyk. 1). (Źródło: https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/aktualizacja-stanu-lasu, https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/wisl )
Wykres 1. Rozmiar użytkowania drewna w RDLP w Krośnie na tle przeciętnej zasobności drzewostanów(m3/ha) oraz przyrostu (m3/ha).
Istotny udział w tej masie ma obecnie drewno z pielęgnacji drzewostanów na gruntach porolnych, sadzonych w latach 50. i 60. XX wieku, które obecnie są w fazie najbujniejszego wzrostu i poddane są procesom przebudowy składu gatunkowego. Na dużych powierzchniach kontynuowana jest również przebudowa składu gatunkowego, z uwagi na fakt, że grunty porolne zalesiano przed półwieczem tzw. gatunkami przedplonowymi: sosną, modrzewiem czy świerkiem, które teraz są zastępowane jodłą, bukiem, jaworem czy dębem, a więc gatunkami właściwymi dla podkarpackich siedlisk (Wyk. 2).
Wykres 2. Zmiany powierzchni gatunków panujących na terenie RDLP w Krośnie.
Przeciętny wiek drzewostanów RDLP w Krośnie wynosi 74 lat i jest wyższy od przeciętnego w Lasach Państwowych o 12 lat (Wyk.3).
Wykres 3. Zmiany średniego wieku drzewostanów na terenie RDLP w Krośnie.
Ochrona przyrody
Pod względem udziału lasów ochronnych, wynoszącym 84% powierzchni lasów, RDLP w Krośnie plasuje się na drugim miejscu w kraju, po RDLP w Krakowie.
Podział lasów na rezerwaty, lasy ochronne, z uwzględnieniem kategorii ochronności lasu (zgodnie z zarządzeniami i decyzjami ministra właściwego ds. środowiska, uznającymi lasy za ochronne) przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Struktura powierzchniowa lasów.
Podkarpackie lasy charakteryzują się ogromnym zróżnicowaniem warunków przyrodniczych. Położenie geograficzne, zróżnicowanie terenu, a co za tym idzie różnorodność siedlisk leśnych i drzewostanów skutkuje ogromnym bogactwem gatunkowym grzybów, roślin i zwierząt. Wszystko to sprawia, że tereny te są bardzo cenne przyrodniczo, co ma bezpośrednie przełożenie na objęcie ich różnymi formami ochrony. Z obszaru Lasów Państwowych przed laty wyłączono ponad 48 tys. ha powierzchni leśnej tworząc 2 parki narodowe: Bieszczadzki i Magurski. Część bieszczadzkich nadleśnictw wchodzi obecnie w zasięg Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”, ustanowionego w 1992 r. przez UNESCO. Szczególnie wartościowe obszary i obiekty przyrodnicze poddane są ochronie prawnej. Na terenie RDLP w Krośnie ustanowiono wszystkie pozostałe, określone polskim prawem formy ochrony przyrody, zaczynając od obszarów Natura 2000, a na ochronie gatunkowej kończąc.
W ramach sieci Natura 2000 ochroną objęto siedliska przyrodnicze i ostoje o znaczeniu europejskim tworząc 7 obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz 34 specjalne obszary ochrony siedlisk. Pozwala to na ochronę zagrożonych gatunków na obszarze ich naturalnego występowania.
We wszystkich warstwach lasu możemy znaleźć kilkaset gatunków roślin naczyniowych, z różnych grup systematycznych. Wśród nich znajdują się zarówno pospolite gatunki drzew i krzewów, jak i te chronione, takie jak cis pospolity czy kłokoczka południowa, które spotykane są tu stosunkowo często. Runo leśne stanowi najbardziej zróżnicowaną pod względem gatunkowym warstwę lasu i to tutaj ochroną prawną objęto najwięcej gatunków, takich jak ciemiężyca zielona i biała, czosnek siatkowaty i niedźwiedzi czy wiele gatunków storczyków. Podkarpackie lasy charakteryzują się również ogromnym bogactwem zwierząt. Od najmniejszych, rzadkich i bardzo cennych przyrodniczo owadów saproksylicznych, wymagających martwego drewna, takich jak zgniotek cynobrowy, po największe nasze drapieżniki jak niedźwiedź, wilk czy ryś, które na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat uważane były za skrajnie zagrożone. Prawidłowa gospodarka leśna, kształtująca mozaikę biotopów oraz utrzymująca ciągłość obszarów leśnych ma ogromny wpływ na możliwość zachowania tej bioróżnorodności. Dzięki niej liczebność i rozmieszczenie wilków zwiększyło się na tyle, że drapieżniki te występują we wszystkich nadleśnictwach na terenie RDLP w Krośnie. Podkarpackie lasy to również największa w Polsce ostoja rysia. W ostatnich latach jego występowanie stwierdzono również na terenach podgórskich i nizinnych, gdzie jego obecność nie była notowana od kilkudziesięciu lat. Natomiast populacja niedźwiedzi podwoiła swoją liczebność w ciągu ostatniej dekady. Lasy Bieszczadów, Beskidu Niskiego i Pogórza Przemyskiego to również jedyna w Polsce ostoja wyjątkowo rzadkiego drapieżnika jakim jest żbik.
Tabela 2. Źródło: Sprawozdanie z ochrony przyrody na 10 marca 2018 r.
Poza drapieżnikami występuje jeszcze wiele innych chronionych prawem zwierząt, takich jak płazy, a wśród nich traszki (górska i karpacka), salamandra plamista, kumak górski i ropuchy (szara, paskówka), gady a wśród nich żmija zygzakowata, gniewosz plamisty czy wąż Eskulapa, którego nie spotkamy nigdzie indziej w naszym kraju. Ogromna różnorodność gatunkowa ptaków i ssaków występująca w tym rejonie potwierdza dodatkowo wartościowość podkarpackich lasów. Przepisy prawa pozwalają na obejmowanie również większych powierzchni - stanowisk roślin, grzybów, porostów i zwierząt specyficzną ochroną zachowawczą. Leśnicy podczas planowania zabiegów gospodarczych uwzględniają te nałożone ograniczenia prawne. Orzeł przedni, orlik krzykliwy, bielik, bocian czarny, wąż Eskulapa oraz głuszec to gatunki, dla których utworzono indywidualne strefy ochronne. Obecnie łączna powierzchnia całkowita stref ochronnych utworzona dla gatunków zwierząt obejmuje 4,677 tyś. ha. W trzech nadleśnictwach utworzono 57 ha obejmujących strefy ochronne dla porostów takich jak granicznik płucnik i kobiernik Arnolda.
Wśród obszarów chronionych na terenie RDLP w Krośnie znajduje się 76 rezerwatów przyrody o powierzchni ponad 10 ha. Największy z nich „Źródliska Jasiołki” ma powierzchnię ponad 1,5 tyś ha i należy do rezerwatów krajobrazowych. Pozostałe grupy rezerwatów to rezerwaty torfowiskowe, florystyczne, przyrody nieożywionej i faunistyczne. Nie prowadzi się na ich terenie żadnych działań gospodarczych. Pozostałe obiekty chronione na terenie RDLP w Krośnie charakteryzuje tabela 3.
Tabela 3. Charakterystyka form ochrony przyrody na terenie RDLP w Krośnie. Źródło: Sprawozdanie z Ochrony przyrody, z dnia 31.12.2017 r.
Bardzo ważnym elementem ochrony przyrody jest czynna ochrona, która jest również aktywnie prowadzona na terenie RDLP w Krośnie.
Nadleśnictwo Leżajsk od 1994 roku prowadzi hodowlę wolierową oraz reintrodukcję głuszca. Hodowla ma na celu zachowanie gatunku prawnie chronionego, jako rezerwuar puli genowej oraz wsiedlenia na wyznaczonych terenach w celu „wzmocnienia” istniejących populacji, ponadto reintrodukcję na terenach, gdzie głuszce występowały. W latach 2011-2017 hodowla została zmodyfikowana. Przebudowano woliery, wybudowano odchowalnię, co znacznie wpłynęło na zmniejszenie się liczby upadków i zwiększenie ilości przychówku. Hodowla prowadzona jest w warunkach zbliżonych do naturalnych. W wolierach samice wysiadują jaja i wychowują młode ptaki. Obecnie stado podstawowe składa się z 22 kur i 12 kogutów. Odchów w 2018 roku wyniósł 45 młodych ptaków, z których do wsiedleń przekazano 40 osobników do Nadleśnictwa Głęboki Bród. Łącznie w latach 2011 – 2018 do środowiska leśnego na teren Lasów Państwowych wsiedlonych zostało 165 ptaków z leżańskiej hodowli. Dodatkowym celem hodowli jest działalność edukacyjna na rzecz ochrony przyrody. W roku 2018 r. rozpoczęto budowę woliery pokazowej dla celów dydaktycznych. Obiekt będzie wyposażony min. w salę edukacyjną, lustro weneckie do oglądania ptaków, wolierę dla głuszców, pomieszczenie do sterylnego przygotowywania karmy dla ptaków. Podjęte działania rozbudowy hodowli jest związane z dużym zainteresowaniem ze strony społeczeństwa oraz zauważalną chęcią zwiedzania jej.
Nadleśnictwo Leżajsk w kolejnych latach będzie uczestniczyło również w następujących projektach odbudowy populacji głuszca, przewidzianych do realizacji na terenie Lasów Państwowych:
- „Restytucja i czynna ochrona głuszca w Puszczy Solskiej”, przewidzianego do realizacji przez Nadleśnictwa: Biłgoraj, Janów Lubelski, Józefów w latach 2018 – 2021,
- „Ochrona gatunkowa i siedliskowa na obszarach PGL LP - Bory Dolnośląskie” - lata 2018 – 2023, przewidzianego do realizacji przez Nadleśnictwo Ruszów,
- „Ochrona głuszca w Puszczy Augustowskiej” lata 2018 – 2021, przewidzianego do realizacji przez Nadleśnictwo Głęboki Bród.
Od początku lat 60. ubiegłego wieku leśnicy opiekują się również największymi polskimi ssakami, jakimi są żubry. Obecnie na terenie Podkarpacia w stanie wolnym żyje ponad 520 osobników należących do odmiany białowiesko-kaukaskiej, nazwanej także górską. Od 2012 roku w Mucznem na terenie Nadleśnictwa Stuposiany funkcjonuje też zagroda pokazowa żubrów. Odwiedzający LKP Lasy Bieszczadzkie mogą w tym miejscu obserwować kilkanaście osobników tego gatunku, na powierzchni około 8 ha. Miejsce to stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych w Bieszczadach, o czym świadczy liczba odwiedzających, wynosząca już ponad 0,5 miliona. Zagroda pokazowa, pełni również funkcję zagrody adaptacyjnej, mającej za zadanie aklimatyzację zwierząt przed wypuszczeniem w naturalne środowisko. Wsiedlane na wolność osobniki mają za zadanie zasilić stada bieszczadzkie i poprawić ich strukturę genetyczną.
Koszty jakie poniosły nadleśnictwa tylko na realizowanie dwóch wyżej wymienionych projektów to kwota rzędu 1140304 zł w ciągu jednego roku (Wykonanie wydatków z Funduszu Leśnego za 2017r.) (źródło: Sprawozdanie z Ochrony przyrody na dzień 31.12.2017 r.)
Łowiectwo
Jednym z ważnych elementów gospodarki leśnej jest gospodarka łowiecka. Ma ona dziś wymiar proekologiczny. Nakierowana jest na ochronę zasobów przyrody ożywionej, zachowanie bioróżnorodności oraz gospodarowanie populacjami zwierząt łownych. Na terenie RDLP w Krośnie gospodarka łowiecka prowadzona jest na terenie 182 obwodów łowieckich o łącznej powierzchni 1 mln 419,618 tyś. ha, w tym powierzchnię leśną stanowi 507,1 tyś. ha. Przeważają obwody polne (106), które są wydzierżawione przez właściwych terytorialnie starostów. Pozostałe 76 to obwody leśne, z których 66 wydzierżawionych jest przez dyrektora RDLP w Krośnie, a 10 obwodów jest wyłączonych z wydzierżawienia, stanowiąc ośrodki hodowli zwierzyny Lasów Państwowych. Na dzień dzisiejszy funkcjonuje 8 ohz LP o łącznej powierzchni 131,8 tyś. ha, z tego powierzchnia gruntów leśnych stanowi101,267 tyś. ha. W podkarpackich lasach żyje wiele gatunków zwierząt łownych. Najważniejsze z nich to sarna, jeleń i dzik. Bytujące tu jelenie karpackie należą do najmocniejszych w Polsce – co roku wśród trofeów medalowych trafiają się tu złotomedalowe wieńce. W nadleśnictwach prowadzących ohz LP funkcjonują kwatery myśliwskie, które służą nie tylko myśliwym, stanowią także atrakcyjną bazę turystyczną dla wszystkich przyjezdnych.
Tabela 4. Liczebność wybranych gatunków zwierząt łownych na terenie RDLP w Krośnie. Według stanu na 10 marca 2018 r.
Na terenie RDLP w Krośnie wśród zwierząt łownych występują również min. borsuki, jenoty, kuny, tchórze, piżmaki i dzikie kaczki.
Edukacja leśna
Edukacja leśna, zgodnie z Zarządzeniem nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 9 maja 2003 r. jest jednym z podstawowych zadań realizowanych przez Lasy Państwowe. Celem działalności edukacyjnej jest przekazywanie wiedzy o zrównoważonej gospodarce leśnej i racjonalnym korzystaniu z wszystkich funkcji lasu, upowszechnienie wiedzy o środowisku leśnym, wielofunkcyjnej gospodarce leśnej, podnoszenie świadomości społeczeństwa w zakresie racjonalnego
i odpowiedzialnego korzystania ze wszystkich funkcji lasu, budowania zaufania społecznego dla działalności zawodowej leśników.
Cele te realizowane są w oparciu o przekazywanie treści o:
- budowie i funkcjonowaniu ekosystemów leśnych,
- znaczeniu ekologicznym, produkcyjnym i społecznym lasów,
- zagrożeniu i ochronie lasów,
- ochronie przyrody,
- zadaniach leśników i leśnictwa,
Formy edukacji leśnej jakie realizują leśnicy to: lekcje terenowe na ścieżkach przyrodniczych i w punktach edukacji leśnej, wycieczki z przewodnikiem – leśnikiem, spotkania w szkołach, spotkania poza szkołą (w domach kultury, muzeach, urzędach, świetlicach itp.), organizacja różnego rodzaju konkursów związanych z lasem i przyrodą, wystawy edukacyjne, akcje i imprezy okolicznościowe związane z lasem i przyrodą.
Ogółem na terenie RDLP w Krośnie w roku 2017 przeprowadzono ponad 1,7 tys. różnego rodzaju zająć (form) edukacji leśnej dla blisko 86 tys. ludzi.
Formy edukacji leśnej, jakie realizowali leśnicy w 2017 roku to:
- 508 lekcji terenowych i wycieczek z przewodnikiem,
- 558 lekcji w zielonej klasie,
- 263 spotkań z leśnikiem w szkołach,
- 98 spotkań edukacyjnych poza szkołą (w domach kultury, muzeach, urzędach, świetlicach itp.),
- 141 różnego rodzaju konkursów związanych z lasem i przyrodą,
- 23 wystawy edukacyjne,
- 136 akcji i imprez okolicznościowych związanych z lasem i przyrodą.
W 2017 roku edukacja leśna społeczeństwa była prowadzona przez ponad 550 pracowników nadleśnictw i RDLP w Krośnie.
Wiodącą rolę w działalności edukacyjnej pełnią na terenie RDLP w Krośnie dwa leśne kompleksy promocyjne. LKP „Lasy Birczańskie” utworzony został w 2001 roku i funkcjonuje na obszarze Nadleśnictwa Bircza. Ciekawostką z jego terenu jest rosnący w Łomnej „Las Medialny”, posadzony przez dziennikarzy polskich, słowackich i ukraińskich. W 2011 roku utworzono LKP „Lasy Bieszczadzkie”, obszar ten objął Nadleśnictwo Stuposiany oraz część Nadleśnictw Cisna i Lutowiska.
Na terenie dyrekcji funkcjonuje ponad 90 ścieżek przyrodniczych, 37 wiat edukacyjnych i 5 ośrodków edukacji leśnej. W wielu nadleśnictwach urządzono izby edukacji leśnej i tzw. zielone klasy leśne, których obecnie jest łącznie 63. Wśród ścieżek można wyróżnić typowo leśne, przebiegające w kompleksach leśnych, które mają na celu pokazanie lasu, walorów przyrodniczych, pracy leśnika. Większość ścieżek biegnie przez tereny chronione, ukazując walory przyrodnicze, krajobrazowe, a także bogactwo roślin i zwierząt, elementy historyczno-kulturowe i zabytki.
(Źródło: Sprawozdanie z Edukacji, stan na 31.12.2017 r.)