Spis atrykułów Spis atrykułów

Bieszczady w latach 1914-1915, w okresie Wielkiej Wojny, były terenem krwawych walk pomiędzy carską armią rosyjską i cesarsko-królewską (c.k.) armią austro-węgierską. Jesienią 1914 r., wraz z odwrotem na południe z rejonu Sanoka i Leska oddziałów polowych 2 i 3 Armii austro-węgierskich, naciskanych z  północy przez przeważające siły rosyjskiej polowej 8 Armii Frontu Południowo-Zachodniego, działania wojenne wkroczyły do tej części Bieszczadów. Zimą 1914/1915 r. w walkach, które wykrwawiły oddziały armii carskiej i austro-węgierskiej, dużą rolę odegrała Korbania, leżąca w paśmie Durnej i Łopiennika, która od września 2014 r. kusi turystów drewnianą wieżą widokową. Roztacza się stąd widok na zapomniane pole zimowej bitwy, jakim były całe Bieszczady.
Zimowe walki w Bieszczadach w 1915 r. pokazały, jak kluczowe znaczenie dla broniących się oddziałów armii austro-węgierskiej i atakujących w stronę Cisnej oddziałów rosyjskich VIII i XVIII Korpusu polowej 8 Armii miał rejon otaczających Baligród od wschodu wzgórz. Atakujące z dużą przewagą liczebną oddziały carskiej armii, pomimo surowej bieszczadzkiej zimy, parły bez względu na straty przez Stężnicę i Bereźnicę Wyżną w kierunku południowym. Pierwsza bitwa zimowa, będąca kontrofensywą oddziałów austro-węgierskich, rozegrała się w dniach 23 I - 15 II 1915 r. Wówczas to doszło do zaciętych walk w rejonie Korbani i wsi Tyskowa, po których wojska rosyjskie wycofały się w rejon Woli Górzańskiej.
24 I 1915 r. pozycje rosyjskiej 13 Dywizji Piechoty VIII Korpusu odparły ataki oddziałów austro-węgierskich na odcinku Baligród – Bukowiec – Solina, zaś w dniach 25-26 I w walkach nad Solinką c.k. 43 DP Landwehry i c.k. 44 Dywizja Piechoty, opanowały rejon na wschód od Bereźnicy Wyżnej. Gdy 26 I rosyjski VIII Korpus silnym uderzeniem zajął Baligród, 13 Dywizja Piechoty z jego składu opanowała linię Huczwice – Baligród - Bereżnica Wyżna, starając się znaleźć alternatywną drogę do dalszego uderzenia na południe, po zablokowaniu przez oddziały austro-węgierskie głównej drogi Baligród – Jabłonki – Cisna. 27 I natarcie c.k. 43 DP Landwehry i  c.k. 44 DP pomiędzy Markowską a Chrewtem, wobec przeważających sił rosyjskich, zamarło.
W lutym 1915 r. główny ciężar walk spadł na rejon na zachód od Baligrodu, gdzie dywizje rosyjskiego VIII Korpusu starały się przebić przez Wysoki Dział i Przełęcz Żebrak. Jednak 19 II w rejonie Radziejowej zaatakowała 13 Dywizja Piechoty. Została jednak zatrzymana, podobnie załamało się uderzenie 14 Dywizji Piechoty z XVII Korpusu, jakie spadło na Korbanię. W silnym ogniu obrońców atakujący musieli wycofać się na pozycje wyjściowe. Zimowa „bitwa baligrodzka”, podczas której walki w rejonie Korbani miały charakter wojny pozycyjnej, była wstępem do trzeciej bitwy zimowej, jaką rosyjska polowa 8 Armia rozpoczęła 20 III i prowadziła do 30 III 1915 r.
Według stanu z 25 III linia frontu przebiegała w Bieszczadach na zachód od Woli Michowej i na wschód od Magurycznego, by przez Maniłową - Korbanię – Polanki - Stoły - Dwernik – Czereszenkę koło Stuposian – grzbietem Jeleniowatego i Kiczery Sokolickiej, przekroczyć koryto Sanu w Sokolikach Górskich. Nieustające ataki mających przewagę liczebną i techniczną oddziałów carskiej armii, wzmocnionych posiłkami, jakie zostały skierowane w Bieszczady po upadku 23 III Twierdzy Przemyśl, spowodowały załamanie się linii obrony oddziałów austro-węgierskich pomiędzy Baligrodem a Bukowcem.
29 III 1915 r. 14 Dywizja Piechoty z XVII Korpusu, pomimo wysokiej pokrywy śnieżnej, silnym uderzeniem we mgle opanowała Korbanię, gdzie zdobyto dwa działa. Następnie po zdobyciu  Klewy na północny wschód od Łopienki, otwierzyła sobie drogę w stronę Cisnej i Kalnicy. O skali walk w tym rejonie, toczonych w warunkach wyjątkowo śnieżnej i mroźnej zimy, niech świadczy fakt, że w okresie od 20 do 29 III do niewoli polowej 8 Armii trafiło 202 oficerów, ośmiu lekarzy oraz 16 207 żołnierzy austro-węgierskiej armii.
Pod koniec marca 1915 r. linia obrony c.k. Korpusu Schmidta przebiegała na południe od Korbani w stronę Łopiennika obsadzonego tylko przez 450 żołnierzy c.k. 6 pułku piechoty. W wyniku przerwania frontu c.k. XVIII Korpusu, c.k. 43 Dywizja Piechoty Landwehry zmuszona została do odwrotu za linię Łopiennika, zaś dowództwo c.k. Korpusu Schmidta, zmuszone było do przeniesienia się do Cisnej.
Na początku kwietnia 1915 r. rozpoczęła się tzw. bitwa wielkanocna. Korbania i jej rejon znalazły się na zapleczu atakujących stale oddziałów carskiej armii. W maju 1915 r. po przełamaniu pod Gorlicami linii frontu przez sprzymierzone armie niemiecką i austro-węgierską, wraz z odwrotem na wschód rosyjskiego Frontu Południowo-Zachodniego, walcząca w Bieszczadach rosyjska polowa 8 Armia zagrożona została okrążeniem. Po ponad półrocznych zimowych walkach, jej wykrwawione oddziały w ciągu niespełna miesiąca wycofały się z gór. W dniach 9-10 V po obu stronach Solinki i w rejonie Baligrodu działania pościgowe prowadził c.k. IV Korpus siłami c.k. 31, 32 Dywizji Piechoty oraz 13 Dywizji Piechoty Landwehry. Wraz z ich odwrotem w kierunku Leska, rejon Korbani nie był bronionym przez oddziały carskiej armii i tym samym ustały tu działania wojenne, które przeniosły się pod Przemyśl i Lwów.
Panoramy jakie rozciągają się ze szczytu Korbani, jako świetnego punktu widokowego na krainę połonin, Bieszczadzki Park Narodowy czy Jezioro Solińskie są wyjątkowe. Z wieży widokowej można obejrzeć rejon walk z „krwawej zimy” 1915 r., pokryty licznymi, zapomnianymi i trudnymi do odnalezienia w terenie mogiłami zbiorowymi oraz cmentarzami żołnierskimi.
O skryte w gąszczach mogiły dbają leśnicy, przewodnicy karpaccy oraz członkowie Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego „Galicja”. Warto, idąc szlakami turystycznymi, bądź jadąc na rowerze przez rejon Korbani leżącej na bieszczadzkim szlaku Wielkiej Wojny, zapalić tam znicz, za dusze żołnierzy Wielkiej Wojny, którzy zginęli, zmarli bądź zamarzli w Bieszczadach podczas „krwawej zimy” 1914/1915 r.

Tekst: dr hab.  Andrzej Olejko