Asset Publisher Asset Publisher

W związku z niewielką liczbą dróg bitych i linii kolejowych w górach, atakujące oddziały armii carskiej przebijały się w stronę granicy pomiędzy Galicją, a terenami węgierskimi w kilku kierunkach, w tym i przez pasmo Bukowicy. Jesienią 1914 r. i wiosną 1915 r. okolice Bukowska położonego nad Sanoczkiem i potokiem Bukowiec, stały się areną walk.
Uderzająca na południe rosyjska polowa 8 Armia starała się znaleźć lukę w linii obrony c.k. armii pomiędzy Jaśliskami a Komańczą. Jesienią 1914 r. drogą Szczawne - Bukowsko kilkakrotnie przemieszczały się fale wojsk austro-węgierskich i rosyjskich. W październiku oddziały c.k. polowej 2 Armii, atakując przez Przełęcz Dukielską w stronę Rymanowa i Sanoka, pojawiły się w rejonie Bukowska, gdzie linia frontu szybko się zmieniała. W listopadowych walkach odwrotowych wchodzący w skład c.k. VII Korpusu, 39 pułk piechoty 17 Dywizji Piechoty spod Sanoka znalazł się w dniach  8-9  XI w Bukowsku, maszerując w rejon Szczawnego i doliny Osławy. C.k. 32 Dywizja Piechoty w nocy 8/9 XI wobec ataku przeważających sił rosyjskich, cofnęła się z rejonu Leska w stronę Zahoczewia i Bukowska, zaś 13 XI w związku ze zbliżaniem się z kilku stron do Bukowska oddziałów rosyjskich, c.k. 39 pułk piechoty wraz z innymi jednostkami c.k. VII Korpusu wycofał się trasą Karlików – Płonna - Komańcza.
W ramach rosyjskiej kontrofensywy oddziały polowej 8 Armii w drugiej połowie listopada 1914 r. , uderzywszy w stronę Jaślisk, w dniach 24-29 XI opanowały Przełęczą Dukielską. Szczególnie tragicznie zapisał się w tym rejonie grudzień 1914 r., kiedy to atakująca z południa polowa c.k. 3 Armia, 22 XII swymi czołowymi oddziałami osiągnęła Bukowsko, zaś 24 XII oddziały c.k. X Korpusu w ramach kontrofensywy zaatakowały z rejonu Odrzechowa - Jaśliska w kierunku Rymanowa, lecz bez sukcesu.
W okresie Świąt Bożego Narodzenia 1914 r. region ucierpiał na skutek grabieży okolicznych wsi przez żołnierzy rosyjskiej 10 Dywizji Kawalerii, nazwanej „dziką dywizją”. Rosyjski XII Korpus po raz kolejny, wyparłszy z rejonu Rymanów - Bukowsko oddziały austro-węgierskie w stronę Jaślisk, spowodował, że przez cały okres surowej zimy 1914/1915 r., Bukowsko znajdowało się na zapleczu karpackiego frontu, pełniąc rolę bazy zaopatrzeniowej oddziałów rosyjskich.
Gdy 22 III 1915 r. rosyjska polowa 11 Armia, dotąd walcząca pod Twierdzą Przemyśl, została rozformowana, rosyjski XXIX Korpus w składzie 81 i 82 Dywizji Piechoty za miejsce koncentracji otrzymał rejon Bukowsko – Kulaszne - Lesko. Do wiosny 1915 r. rejon ten znajdował się na zapleczu oddziałów rosyjskiej polowej 8 Armii, która swymi czołowymi oddziałami starała się na całym odcinku frontu przekroczyć główny grzbiet karpacki.
Gdy w dniach 2-6 V 1915 r. doszło do przełamania frontu pod Gorlicami, rozpoczął się odwrót carskiej armii z pogranicza Beskidu Niskiego i Bieszczadów na wschód. 7 V czołówki c.k. Grupy Kawalerii gen. Ottona Berndta pojawiły się na wzgórzach koło Rymanowa. Po zaciętych walkach dowódcy rosyjskich VIII i XII Korpusu zmuszeni byli wydać podległym sobie oddziałom rozkaz do odwrotu. W dniach 8-9 V c.k. VII Korpus siłami c.k. 39 pułku piechoty 17 Dywizji Piechoty opanował pasmo Bukowicy, noc spędziwszy w pełnej gotowości pod Tokarnią, a o świcie 10 V 1915 r. jednostka zaatakowała rosyjskie pozycje na linii Bukowsko - Dział.
Próba kontrataku oddziałów rosyjskich ze strony Woli Sękowej zakończyła się niepowodzeniem i odwrotem w stronę Sanoka. 11 V 1915 r. Bukowsko i Niebieszczany zostały zdobyte przez oddziały austro-węgierskie a 12 V na cmentarzu w Bukowsku pochowano poległych żołnierzy c.k. 39 pułku piechoty. Zwycięskie oddziały trasą Wolica – Pobiedno - Markowce ruszyły w stronę Sanu.
W okolicach Bukowska dominowały wsie łemkowskie, w których oddziały armii carskiej otrzymywały przez cały okres stacjonowania tu zimą 1914/1915 r. spore wsparcie od ludności miejscowej, mającej podobną kulturę, religię i język. Wiosną 1915 r. zemściło się to na ich mieszkańcach. Wraz z odwrotem oddziałów rosyjskich, nastąpiła też ucieczka dużej liczby ludności łemkowskiej, która w obawie przed zemstą oddziałów austro-węgierskich, zdecydowała się na tułaczy los. Powrót oddziałów austro-węgierskich, wobec posądzanej o zdradę ludności łemkowskiej, przyniósł jej brutalne represje „prawa wojny”.
Z okresu walk w 1914 i 1915 r. w rejonie Bukowska pozostało sporo żołnierskich mogił obu walczących armii oraz zapomnianych i trudnych do znalezienia w terenie żołnierskich cmentarzy. O to wojenne pobojowisko dbają samorządowcy, leśnicy, przewodnicy karpaccy, członkowie Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego „Galicja”, jak i turyści natrafiający w tym rejonie na wojenne ślady.
Warto zajechawszy beskidzkim szlakiem Wielkiej Wojny do Bukowska, jak i idąc turystycznymi szlakami przez jego okolice, zatrzymać się przy symbolicznych  mogiłach z okresu „krwawej zimy” 1914/1915 r. i położyć symboliczną gałązkę jedliny za dusze żołnierzy Wielkiej Wojny.