Asset Publisher Asset Publisher

W latach 1914-1915, w okresie Wielkiej Wojny, Bieszczady były terenem krwawych walk pomiędzy carską armią rosyjską i cesarsko-królewską (c.k.) armią austro-węgierską. Prowadził tędy na południe „wojenny szlak” do głównego pasma Karpat, jak i do przełęczy, przez które można się było przedostać na terytorium Królestwa Węgier (obecnie Republika Słowacji). Jesienią 1914 r. wraz z odwrotem na południe z rejonu Sanoka i Leska oddziałów polowych 2 i 3 Armii austro-węgierskich, naciskanych z  północy przez przeważające siły rosyjskiej polowej 8 Armii Frontu Południowo-Zachodniego, działania wojenne wkroczyły do tej części Bieszczadów. Doliną Sanu, a następnie przez rejon Bukowca i doliną Solinki, zimą 1914/1915 r. prowadził szlak bojowy rosyjskich VIII i XVIII Korpusów.
Zimowe walki w Bieszczadach w 1915 r. pokazały, jak kluczowe znaczenie dla broniących Bieszczadów oddziałów armii austro-węgierskiej i atakujących w stronę Cisnej, Dołżycy i Kalnicy oddziałów rosyjskich miał rejon Bukowca i doliny Solinki. W początku stycznia 1915 r. rejon dolin Wetlinki i Solinki broniony był przez c.k. XVIII Korpus. Podczas pierwszej bitwy zimowej, będącej kontrofensywą oddziałów austro-węgierskich w Bieszczadach w dniach 23 I-15 II 1915 r., doszło do zaciętych walk w rejonie Korbani, Tyskowej i doliny Solinki. Atakujące z dużą przewagą liczebną oddziały carskiej armii, pomimo surowej bieszczadzkiej zimy, parły w kierunku południowym bez względu na straty.
23 I na odcinku obrony rosyjskiej 13 Dywizji Piechoty oddziały austro-węgierskie w walce zajęły Terkę i Studenne, zaś 24 I oddziały austro-węgierskie zaatakowały na odcinku Bukowiec-Baligród, ale natarcie wkrótce załamało się.
W kolejnych dniach, 25-26 I, rosyjska 19 Dywizja Piechoty odparła w rejonie Baligród – Wołkowyja - Zawóz uderzenie wroga, zaś rosyjska 14 Dywizja Piechoty z XVII Korpusu zajęła po zaciętych walkach Polańczyk, Solinę, Łobozew i Teleśnicę Sanną. Po kilku dniach frontowej ciszy, 1 II rosyjska 14 Dywizja Piechoty zdobyła Wołkowyję i Zawóz, kontynuując następnego dnia uderzenie na wzgórza położone na południe od Sokolego i Teleśnicy Sannej. Po zaciętych walkach 6 II rosyjskie 13 i 14 Dywizje Piechoty zajęły w walce Bukowiec do niewoli biorąc 200 jeńców, zaś 7 II rosyjska 14 Dywizja Piechoty, porannym szturmem zdobyła Terkę.
Nocą 7/8 II oddziały rosyjskiego VIII Korpusu opanowały Radziejową i atakiem na bagnety wyparły oddziały austro-węgierskie z umocnionych redut pod Bukowcem, biorąc do niewoli około 300 jeńców. Po zdobyciu Studennego kontynuowano uderzenie na Zawój, odpierając kontrataki oddziałów austro-węgierskich. 8 II w rejonie Bukowca oddziały austro-węgierskie dwukrotnie kontratakowały, ponosząc spore straty, zaś do niewoli trafiło 10 oficerów i 400 żołnierzy.
Kilka dni później, 12 II 1915 r. rosyjska 14 Dywizja Piechoty uderzyła na południe od Terki i Studennego, by 19 II zostać pokonaną podczas uderzenia na Korbanię. 21 II ataki oddziałów carskiej armii zostały zatrzymane w rejonie Tyskowej.
Podczas rozpoczętej 27 II 1915 r. kontrofensywy armii austro-węgierskiej nazwanej drugą bitwą zimową walki toczono w śnieżnych zamieciach, głębokiej pokrywie śniegu i mrozie sięgającym do -25oC. Ciężkie boje stoczono na odcinku c.k. XVIII Korpusu w dolinie Solinki i Wetlinki, gdzie 12 III c.k. 2 pułk piechoty Landwehry zaatakował w kierunku Terki, zdobywając wzgórza na północny zachód od wsi. Uderzenie jednak zatrzymane zostało przez opady śniegu, mróz i liczne przypadki odmrożeń i zamarznięć wśród żołnierzy.
Zimowa „bitwa baligrodzka” była wstępem do trzeciej bitwy zimowej, jaką rosyjska polowa 8 Armia przeprowadziła w Bieszczadach w dniach 20-30 III 1915 r. Rejon Bukowca stał się bazą dla rezerwowych oddziałów, jakie tu nadciągnęły po 23 III wraz z upadkiem Twierdzy Przemyśl. 23 III rosyjski XVII Korpus siłami 14 Dywizji Piechoty zdobył wzgórza na południe od Terki i na zachód od Tworylnego, zaś nocą 24/25 III rosyjskie VIII i XVII Korpusy zaatakowały na całym froncie, wyparłszy oddziały austro-węgierskie z pierwszej linii jego obrony. Rosyjska 3 Dywizja Piechoty zajęła jedno ze wzgórz na północny wschód od Jaworca, zaś w nocy 25/26 III, w wyniku braku powodzenia w kilkukrotnych wcześniejszych atakach na wzgórza na południe od Zawoju, 14 Dywizja Piechoty wycofała się na północ od tej miejscowości.
W nocy 27/28 III rozpoczęło się kolejne, silne uderzenie oddziałów rosyjskiej polowej 8 Armii, zaś rankiem 28 marca 13 Dywizja Piechoty opanowała rejon na zachód od Radziejowej. Rosyjski XVII Korpus siłami 14 Dywizji Piechoty, wyparł oddziały c.k. XVIII Korpusu z rejonu na południe od Polanki zaś 3 Dywizja Piechoty opanowała rejon  wzgórz koło Jaworca. Kulminacyjnym dniem walk stał się 29 III, kiedy rosyjska 14 Dywizja Piechoty zdobyła Korbanię w paśmie Łopiennika i Durnej, a 30 III rosyjski XVII Korpus kontynuował natarcie na wzgórza na południe od Tyskowej, następnie na Polanki i na północ od Zawoju. 31 III rosyjski XVII Korpus siłami 14 Dywizji Piechoty opanował wzgórza na wschód od Łopienki, zaś 3 Dywizja Piechoty, nocą 31 III/1 IV zdobyła wzgórza na wschód od Jaworca.
Gdy 1 IV 1915 r. rozpoczęła się tzw. bitwę wielkanocna, oddziały rosyjskiego XVII Korpusu, tocząc zaciekłe walki o wzgórza w rejonie Łopienki, Zawoju i Jaworzca, 2 IV 1915 r. opanowały linię wzgórz na północ od Dołżycy, Kalnicę i wzgórza na północ od Smereka i Wetliny. C.k. XVIII Korpus wobec dużej przewagi liczebnej i technicznej oddziałów rosyjskich, wycofał się na południe w stronę głównego pasma Karpat. Tym samym dolina Solinki i rejon Bukowca znalazły się na zapleczu linii frontu, stając się miejscem odpoczynku wycofywanych oddziałów, jak i zapleczem medycznym. 29 IV dowództwo rosyjskiego XVII Korpusu stacjonowało w Kalnicy, 14 Dywizji Piechoty w Smereku, a 3 Dywizji Piechoty w Wetlinie.
W maju 1915 r. po przełamaniu pod Gorlicami linii frontu wschodniego przez sprzymierzone armie niemiecką i austro-węgierską, wraz z odwrotem na wschód rosyjskiego frontu południowo-zachodniego, walcząca w Bieszczadach rosyjska polowa 8 Armia zagrożona została okrążeniem. Po ponad półrocznych zimowych walkach, jej wykrwawione oddziały w ciągu niespełna miesiąca wycofały się z Bieszczadów.
W dniach 9-10 V po obu stronach Solinki i w rejonie Baligrodu działania pościgowe prowadził c.k. IV Korpus siłami c.k. 31, 32 Dywizji Piechoty i 13 Dywizji Piechoty Landwehry. Działania wojenne przeniosły się daleko na północny wschód, pod Przemyśl i Lwów.
Wiele „tajemnic Wielkiej Wojny w rejonie Bukowca skryło się wraz z powstaniem w 1968 r. Jeziora Solińskiego, stąd spora część pobojowisk wojennych z zimy 1915 r. obecnie znajduje się na dnie jeziora.
Przejeżdżając dziś samochodem, rowerem czy też wędrując pieszo, w okolicach Bukowca, czy żeglując po zalanym rejonie walk z „krwawej zimy” 1915 r. warto wspomnieć żołnierzy Wielkiej Wojny, którzy zginęli, zmarli bądź zamarzli w Bieszczadach podczas „krwawej zimy” 1914/1915 r.

Tekst: dr hab. Andrzej Olejko